Ίσκιοι 14ης του Μάρτη, δυο

Δημητράκης ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ (ετών 7, +1956)
Ευαγόρας ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ (ετών 19, +1957)


Νάτους! Πιασμένοι απ' το χέρι!
Ποιός δεν θωρεί; Ποιός δεν τους ξέρει;

Ο Ευαγόρας κι ο Δημήτρης,
μεγάλος και μικρός, δυο ίσκιοι,
ήλθαν και φέτος να μας βρούνε
κι ύστερα πάλι θα χαθούνε...

Στις 14 του Μάρτη
πήραν το ίδιο μονοπάτι...

Ο Δημητράκης ρίχνει πέτρες,
για να τις βρει ο Ευαγόρας,
παιδιά κι οι δυο, μισής - μιας ώρας...

Έτρεξε μπρος ο Δημητράκης
κι ο Ευαγόρας από πίσω,
“στάσου”, του λέει, του φωνάζει,
“βροχή στον δρόμο σου, χαλάζι!”

Τους πήρε η Άνοιξη ξοπίσω:
“παιδιά, παιδιά, γυρίστε πίσω!”
-“Εντάξει, κόρη, πάμε αντάμα,
για μας τα δυο τούτο το τάμα!”

Είπαν και χάθηκαν οι δυο τους,
στις 14 του Μάρτη,
στο ισκιωμένο μονοπάτι...

ΔΥΟ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (πρώτο μέρος)

 

ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ

 

Ακούγονται βήματα βιαστικά, φωνές παιδιών, μια πόρτα κλείνει, βιβλία που αφήνονται πάνω σε σχολική έδρα, βήξιμο ενηλίκου, οι ψίθυροι των παιδιών που δυναμώνουν, χέρια που χτυπούν μεταξύ τους, για να γίνει ησυχία. Ο θόρυβος από νεανικούς ψιθύρους μειώνεται. Για πέντε δευτερόλεπτα επικρατεί απόλυτη ησυχία. Ο καθηγητής αρχίζει να μιλάει.

 

-         Καλημέρα, παιδιά!

-         Καλημέρα, δάσκαλε! (ακούγονται οι φωνές τεσσάρων παιδιών)

-         Είστε καλά;

-         Καλά... (ακούγεται η φωνή μιας μαθήτριας)

-         Όλα υπό έλεγχο;

-         Όλα; Γίνεται όλα να είναι υπό έλεγχο, δάσκαλε; (ακούγεται η φωνή ενός μαθητή)

-         Ο τρόπος του λέγειν, ξέρεις...

-         Άλλο ο τρόπος του λέγειν, άλλο η πραγματικότητα (ακούγεται η φωνή της ίδιας μαθήτριας που μίλησε προηγουμένως. Ακούγονται γέλια τριών παιδιών.)

-         Μάλιστα! Καλύτερη εισαγωγή δεν θα μπορούσα να σκεφτώ στο μάθημά μας!

-         Είδες, δάσκαλε; Είμαστε φιλόσοφοι!

-         Όλοι οι άνθρωποι είναι ή μπορούν να γίνουν φιλόσοφοι... Τ’ όνομά σου;

-         Ανδρέας!

-         Μπράβο, Ανδρέα! Θα περάσουμε καλά φέτος μαζί!

-         Αν ήμασταν και περισσότεροι, δάσκαλε, θα ήταν ακόμα καλύτερα... (ακούγεται φωνή μαθήτριας που δεν έχει μιλήσει)

-         Για να δω... Είναι γραμμένοι οκτώ στο μάθημα. Εδώ είμαστε έξι σήμερα.  

-         Κι όποιος αντέξει... (ακούγεται φωνή μαθητή που δεν έχει μιλήσει, του Μάρκου)

-         Τι εννοείς ...

-         Μάρκος!

-         Ευχαριστώ, Μάρκο! Τί εννοείς;

-         Εννοώ ότι η Φιλοσοφία είναι δύσκολο μάθημα.

-         Ποιός το λέει;

-         Όλοι το λένε, δάσκαλε! Μαρία τ’ όνομά μου...

-         Ποιοί όλοι, Μαρία;

-         Ανδρέας: Όποιον και να ρωτήσεις, αυτό θα σου πει...

-         Καθηγητής: Εσείς ρωτήσατε;

-         Μάρκος: Αν ρωτούσαμε, αυτό θα μας έλεγαν...

-         Καθηγητής: Τα «αν» δεν τα χρησιμοποιούμε τόσο στη Φιλοσοφία, Μάρκο... Μας αρέσει να πατάμε στη γη, αντίθετα απ’ ό,τι λέγεται για τη Φιλοσοφία...

-         Μαρία: Οι φιλόσοφοι είναι εκτός πραγματικότητας, κύριε...

-         Καθηγητής: Ακόμα μια «τιμητική» διαπίστωση για τη Φιλοσοφία! Γιατί το λες αυτό, Μαρία;

-         Όλο «γιατί» και «γιατί» μας λες, δάσκαλε!

-         Καθηγητής: Βέβαια...

-         Μιχάλης!

-         Καθηγητής: Βέβαια, Μιχάλη! Στη Φιλοσοφία έτσι ρωτάμε συνέχεια: «γιατί»!

-         Μαρία: Και; Βρίσκετε καμιά απάντηση;

-         Ή μένετε μόνο στις ερωτήσεις;

-         Καθηγητής: Τ’ όνομά σου;

-         Ελένη!

-         Καθηγητής: Απαντήσεις πολλές, Ελένη! Όρεξη να έχεις!

-         Όρεξη έχουμε, δάσκαλε! Χρόνο δεν έχουμε! Φοίβη τ’ όνομά μου...

-         Καθηγητής: Χαίρομαι, Φοίβη! Χρόνο γιατί δεν έχουμε; Ένα ολόκληρο μάθημα θα κάνουμε μαζί!

-         Μάρκος: Σιγά, δάσκαλε! Μια ώρα την εβδομάδα! Φθάνει για τη Φιλοσοφία;

-         Ανδρέας: Θ’ ανακαλύψουμε την αλήθεια σε μια ώρα;

-         Μιχάλης: Θα νικήσουμε τον θάνατο;

Ακούγονται ηχηρά γέλια παιδιών και ανησυχία στην τάξη. Μετά σιωπή για λίγα δευτερόλεπτα. Κατόπιν ένα βήξιμο του καθηγητή.

-         Ελένη: Κρύωσες, δάσκαλε!

-         Καθηγητής: Απορία ψάλτου βήγξ, Ελένη!

-         Μάρκος: Νάτα και τα αρχαία! Δεν είπαμε ότι θα είναι δύσκολο το μάθημα;

Ξανά ηχηρά γέλια των παιδιών. Ξανά ανησυχία στην τάξη.

-         Καθηγητής: Μ’ αρέσετε πολύ, τελικά! Δεν πίστευα ότι θα βρω τέτοιο τμήμα για να κάνω Φιλοσοφία.

-         Μαρία: Γιατί, κύριε; Αν δεν ήμασταν τέτοιοι που είμαστε, θα επιλέγαμε το μάθημά σου;

-         Μιχάλης: Άσε που έπρεπε να είναι υποχρεωτικό για όλους το μάθημα...

-         Καθηγητής: Γιατί, Μιχάλη;

-         Μιχάλης: Γιατί όλοι πρέπει να ξέρουν την αλήθεια, κύριε!

-         Φοίβη: Την αλήθεια για ποιο πράγμα;

-         Μιχάλης: Την αλήθεια για όλα!

-         Φοίβη: Για όλα; Κόψε κάτι!

-         Καθηγητής: Μάλλον δεν έχει σημασία αν, τελικά, θα μάθουμε την αλήθεια για όλα, Φοίβη... Σημασία έχει να μάθουμε αλήθειες που θέλουμε να μάθουμε.

-         Ανδρέας: Όπως;

-         Καθηγητής: Όπως... Ας μου πει καθένας από σας τι τον ενδιαφέρει να μάθει... Άρχισε εσύ, Ανδρέα!

-         Ανδρέας: Τώρα;

-         Καθηγητής: Τώρα! Το γοργόν και χάριν έχει!

-         Ανδρέας: Έχεις χάρη που είσαι ευχάριστος άνθρωπος, δάσκαλε! Αλλιώς δεν θα θέλαμε να μάθουμε τίποτε μαζί σου...

-         Μάρκος: Ή από σένα...

-         Καθηγητής: Όχι από μένα, Μάρκο! Μαζί μου, ναι! Να ψάξουμε μαζί να βρούμε αλήθειες, και να τις χαρούμε όλοι μαζί!

-         Ελένη:Εσύ χαίρεσαι με τις αλήθειες που ανακαλύπτεις, κύριε;

-         Καθηγητής: Πολύ χαίρομαι, Ελένη! Για την ακρίβεια, μόνο όταν ανακαλύπτω αλήθειες χαίρομαι!

-         Μαρία:Ακόμα κι όταν οι αλήθειες που βρίσκεις, δάσκαλε, είναι εναντίον σου;

-         Καθηγητής: Τί εννοείς, Μαρία;

-         Φοίβη: Γιατί δυσκολεύεσαι, κύριε; Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις αυτό που είπε η Μαρία... Η μαμά μου έμαθε ότι έχει καρκίνο προχθές... Έπρεπε να χαρεί με την αλήθεια που ανακάλυψε για τον εαυτό της;

Στην αίθουσα επικρατεί ανηχυσία και πάλι. Ακούγονται ψίθυροι. Ο καθηγητής βήχει αμήχανα. Παίρνει τον λόγο.

-         Καθηγητής: Παιδιά, σας παρακαλώ! Ηρεμήστε! Λυπάμαι, Φοίβη...

-         Μάρκος: Εμένα χώρισαν οι γονείς μου, κύριε! Ο πατέρας μου ανακάλυψε ότι η μάνα μου είχε άλλον... Να φανταστείς, μάλιστα, δεν τη χώρισε εκείνος. Εκείνη τον χώρισε...

-         Ανδρέας: Αυτό δεν είναι αγάπη, κύριε;

-         Μιχάλης: Ποιό είναι αγάπη; Ότι τον χώρισε;

-         Ανδρέας: Όχι... Δεν κατάλαβες; Ότι δεν τη χώρισε εκείνος...

-         Ελένη: Ανακάλυψα κι εγώ μια αλήθεια πρόσφατα...

-         Καθηγητής: Τι αλήθεια, Ελένη;

-         Ελένη: Ότι αυτά που κάνουμε στο σχολείο είναι άχρηστα... Ότι χάνουμε τον χρόνο μας... Έπρεπε να χαίρομαι που το ανακάλυψα, δάσκαλε;

-         Καθηγητής: ... Έχετε δίκιο... Για να δείτε αν εγώ έχω δίκιο, σκεφτείτε τι είναι προτιμότερο... Να ξέρει κανείς ή όχι την αλήθεια σε όλες αυτές τις περιπτώσεις;

Στην τάξη επικρατεί σιωπή. Παίρνει πάλι τον λόγο ο καθηγητής.

-         Καθηγητής: Κάνατε πολύ καλά που αναφερθήκατε σε όσα σας συμβαίνουν. Θα τα σκεφτόσασταν διαφορετικά; Θα τα σκεφτόσασταν έτσι; Δεν νομίζω... Θα τα κρατούσατε κρυμμένα στην καρδιά του ο καθένας. Σας ευχαριστώ που βρήκατε το θάρρος να μιλήσετε γι’ αυτά στην τάξη...

-         Μαρία: Είναι θάρρος, κύριε; Μήπως είχαν την ανάγκη τα παιδιά να πουν όσα τους συμβαίνουν, και δεν έβρισκαν την ευκαιρία να το κάνουν; Τώρα αισθάνονται καλά που μίλησαν; Δεν ξέρω... Εγώ φταίω, πάντως, που το έκαναν. Που σας προκάλεσα! Για να είμαι εντάξει, όμως, θα πω κι εγώ μια δυσάρεστη αλήθεια που ανακάλυψα πρόσφατα... Ανακάλυψα ότι είμαι έγκυος!

-         Ανδρέας: Τί είσαι;

-         Μαρία: Συγγνώμη που το μαθαίνεις έτσι... Θα σου το έλεγα... Ή, μάλλον, δεν θα σου το έλεγα... Θα φρόντιζα να μην το μάθεις.

-         Ανδρέας: Είσαι με τα καλά σου; Τί θα έκανες δηλαδή;

-         Καθηγητής: Παιδιά, σας παρακαλώ! Ανδρέα, να χαρείς!

-         Ανδρέας: Την άκουσες τι είπε, κύριε;

-         Μάρκος: Αυτή το είπε, εσύ το έκανες...

-         Ανδρέας: Τί είπες;

-         Φοίβη: Γιατί παρεξηγείσαι; Δεν το έκανες;

Ο Ανδρέας σηκώνεται από τη θέση του. Ακούγεται θόρυβος από σύρσιμο καρέκλας.

-         Καθηγητής: Ανδρέα, σε παρακαλώ, κάθισε!

-         Ανδρέας: Γιατί, κύριε; Για να τους ακούω να με βρίζουν;

-         Μιχάλης: Δεν σ’ έβρισε κανένας...

-         Μαρία: Ανδρέα, κάθισε! Σε παρακαλώ!

Ο Ανδρέας κάθισε πάλι στη θέση του. Επικρατεί απόλυτη ησυχία στην τάξη.

-         Καθηγητής: Μαρία, Ανδρέα, πιστέψτε με, είναι μοναδική στιγμή στην καριέρα μου αυτή...

-         Ελένη: Γιατί, κύριε; Μπορείς να τους βοηθήσεις; Μπορείς να αποδείξεις ότι το σχολείο δεν είναι χάσιμο χρόνου; Ότι εδώ μπορούμε να βρούμε, αν είμαστε τυχεροί, αυτό που ψάχνουμε; Ανθρώπους να ενδιαφέρονται για μας, κι όχι μόνο για τις επιδόσεις μας; Τη Μαρία νομίζεις την ενδιαφέρει ο βαθμός που θα πάρει στη Φιλοσοφία;

-         Μάρκος: Ή τον Ανδρέα, κύριε; Νομίζεις τον ενδιαφέρει ο βαθμός που θα του βάλεις; Συγγνώμη για πριν, φίλε...

-         Ανδρέας: Είναι εντάξει, Μάρκο... Δεν φταις εσύ...

-         Καθηγητής: Δεν μ’ αφήσατε να τελειώσω... Είναι πρώτη φορά που καλούμαι να αποδείξω ότι το μάθημα της Φιλοσοφίας είναι κάτι περισσότερο από μια ακόμα ώρα στην τάξη, για μένα που μιλάω και για σας που ακούτε... Σήμερα, φυσικά, εσείς μιλάτε κι εγώ ακούω... Έτσι αισθάνομαι ότι κάτι κάνω...

-         Μιχάλης: Πρέπει να μιλήσεις κι εσύ, όμως, δάσκαλε! Φυσικά δεν σ’ αφήσαμε, αλλά πρέπει να μιλήσεις, να μας πεις τι σκέφτεσαι για τα προβλήματα που σου είπαμε...

-         Φοίβη: Το πρόβλημα ένα είναι σήμερα!

-         Μαρία: Έλα, Φοίβη! Μην ασχολείστε μαζί μου... Δεν θέλω!

-         Καθηγητής: Αν δεν θέλεις, Μαρία μου, το σέβομαι... Πίστεψέ με, όμως: για μένα δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό να σκεφτώ, σήμερα, από αυτό που συμβαίνει σ’ εσένα και τον Ανδρέα...

-         Μάρκος: Σκέφτονται και τέτοια οι φιλόσοφοι, κύριε;

-         Ελένη: Ασχολούνται και με τα γήινα;

-         Καθηγητής: Όσοι δεν ασχολούνται, παιδιά, δεν είναι φιλόσοφοι! Κι όχι μόνο αυτό... Δεν αρκεί να ασχολείσαι, απλώς! Πρέπει να σκέφτεσαι λύσεις για τα προβλήματα. Τις καλύτερες, μάλιστα, λύσεις! Αν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, καλύτερα να μη λες ότι είσαι φιλόσοφος...

-         Φοίβη: Πες μας τη λύση, κύριε! Δεν έχω εγώ το πρόβλημα. Η Μαρία, όμως, είναι συμμαθήτριά μου, μπορεί και φίλη μου... Και ο Ανδρέας φίλος μας είναι, συμμαθητής μας. Εμάς μας απασχολούν τα προβλήματα των συμμαθητών μας, γιατί είμαστε μια οικογένεια εδώ...

-         Ελένη: ...Μια οικογένεια με προβλήματα, όπως όλες οι οικογένειες...

-         Ανδρέας: Είμαι μικρός για να κάνω οικογένεια, κύριε;

-         Μαρία: Τί λες, Ανδρέα; Ακούς τι λες;

-         Ανδρέας: Εγώ ακούω τι λέω! Εσύ ακούς τι λέω;

-         Ελένη: Καλά σου λέει, Μαρία! Για να τ’ ακούσεις εσύ το λέει...

-         Ανδρέας: Εγώ θέλω ο δάσκαλος να μου απαντήσει...

-         Καθηγητής: Εγώ, Ανδρέα μου, θα ήθελα η Μαρία να σου απαντήσει... Εγώ δεν έχει νόημα τι θα σκεφτώ ή τι θα σου πω... Σημασία έχει η Μαρία να σου απαντήσει στο ερώτημα που θέτεις... Θέλεις να του απαντήσεις, Μαρία;

-         Μαρία: Εδώ, κύριε; Μπροστά σε όλους;

-         Μάρκος: Άκουσες τι είπε η Φοίβη, Μαρία; Είμαστε μια οικογένεια... Στις οικογένειες καλό είναι να μην υπάρχουν μυστικά...

-         Μιχάλης: Δεν θα προτιμούσες να μείνει μυστικός ο δεσμός της μάνας σου με τον άλλον, Μάρκο;

-         Μάρκος: Θέλω χρόνο να το σκεφτώ αυτό, Μιχάλη...

-         Μαρία: Εμείς δεν έχουμε χρόνο να σκεφτούμε αυτό που μας συμβαίνει, παιδιά... Πρέπει να πάρουμε την απόφαση γρήγορα...

-         Φοίβη: Ποια απόφαση, Μαρία; Δεν φαντάζομαι να σκέφτεσαι να...

-         Ανδρέας: Ούτε γι’ αστείο!

-         Μαρία: Για σένα είναι όλα εύκολα, Ανδρέα! Εμένα με ρώτησες;

-         Μιχάλης: Καλά σου λέει, Αντρέα...

-         Καθηγητής: Δεν θέλω να οδηγηθούμε σε αδιέξοδο, παιδιά... Σας παρακαλώ!

-         Ελένη: Δεν λες κι εσύ τίποτε, δάσκαλε!

-         Φοίβη: Τον αφήνουμε εμείς να μιλήσει; Πες μας, δάσκαλε!

-         Καθηγητής: Αν νομίζετε πως ήλθατε σε αδιέξοδο, παιδιά, ευχαρίστως να μιλήσω... Αν, όμως, νομίζετε ότι έχετε κι άλλα να πείτε, σας παρακαλώ συνεχίστε! Η Φιλοσοφία δεν σας φιμώνει, δεν σας στερεί το δικαίωμα να σκέφτεστε και να εκφράζεστε. Η Φιλοσοφία συμπληρώνει την προσπάθεια του ανθρώπου να σκεφτεί, δεν την ακυρώνει...

-         Ελένη: Ζούμε μεγάλες στιγμές, παιδιά! Επιτέλους! Ένας καθηγητής που δεν μας παίζει τον έξυπνο, που δεν μας λέει πώς πρέπει να σκεφτόμαστε και τι!

-         Καθηγητής: Πώς να σας πω τι πρέπει να σκεφτείτε; Ο καθένας σκέφτεται για τη δική του ζωή, που τη ζει ο ίδιος, όπως κι αν είναι! Δεν είναι οι φιλόσοφοι ηθικολόγοι... Κι αν είναι, δεν είναι φιλόσοφοι!

-         Ανδρέας: Κι αν σου ζητούσαμε τη βοήθειά σου, κύριε;